Weganizm – czym jest filozofia życiowa wegan?

Data publikacji: 2017/08/07, zmodyfikowano: 2017/08/07

Weganie – czym jest weganizm? (07.08.2017)

Weganizm czy weganin to słowa odmieniane ostatnio przez wszystkie przypadki, często idąc w parze z wegetarianizmem. Nie jest to najszczęśliwszy mariaż pojęć, ponieważ weganizm to coś zdecydowanie więcej. Warto choć na chwilę zagłębić się w świat weganizmu, mimo że dla przeciętnego mięsożercy może on wydawać się niezwykle obcy.

Czym jest weganizm?

Należałoby zacząć od dokładnego wyjaśnienia sobie, czym jest weganizm. Polski termin określający to zjawisko pochodzi od angielskiego słówka „vegan”, które zostało stworzone w 1944 roku przez Donalda Watsona, obrońcę praw zwierząt i założyciela Towarzystwa Wegańskiego – organizacji charytatywnej jako pierwszej zrzeszającej w swych szeregach wegan. Początkowo weganie określali się jako niejedzący nabiału wegetarianie, szybko jednak zaczęli poszukiwać bardziej zwięzłej i chwytliwej nazwy. Watson ogłosił swego rodzaju konkurs, aby taką znaleźć, jednak żadna propozycja nie przypadła mu do gustu. Postanowił wtedy wziąć trzy pierwsze i dwie ostatnie litery terminu „vegetarian” (wegetarianin) i tak powstało słówko „vegan”, które po kilku latach zostało wpisane do słowników.

Historia ruchu wegańskiego sięga jednak nieco wcześniejszych lat, a dokładniej połowy XIX wieku, kiedy to zaczęły powstawać liczne stowarzyszenia wegetarian. Wśród nich pojawiali się tacy, którzy zdawali się być bardziej radykalni od innych i w całości odrzucali produkty pochodzenia zwierzęcego. Wkrótce zaczęli się wyłamywać z organizacji wegetariańskich. 1 listopada 1944 roku Donald Watson, jeden z największych propagatorów weganizmu, założył wspomniane już Towarzystwo Wegańskie. Dzień ten jest obecnie Światowym Dniem Wegan. W Polsce weganizm pojawił się na dobre dużo później, bo dopiero w latach 80. XX wieku.

Weganizm jako filozofia życiowa

Od samego początku powstania ruchu wegańskiego był on czymś więcej niż jedynie sposobem odżywiania, i tak jest nadal. Jest to swoista filozofia życiowa, która zakłada eliminację ze swojego życia wszystkiego, co mogło przyczynić się do wykorzystywania zwierząt i okrucieństwa wobec nich. W sferze odżywiania polega to na niespożywaniu produktów pochodzenia zwierzęcego, zaś w innych aspektach życia opiera się na sprzeciwie wobec noszenia naturalnych futer, przeprowadzania badań na zwierzętach, wykorzystywania ich w celach rozrywkowych czy jako surowca do produkcji kosmetyków.

Zdaniem wegan ma to na celu uwolnienie zwierząt z pewnego rodzaju okrutnej niewoli, w jaką wzięli je ludzie. Zakładają oni, że zwierzęta odczuwają tak, jak my, mają swoje fundamentalne prawa i, opierając się na ludzkiej empatii, powinniśmy pozwolić im żyć tak, jak będą tego chciały. Ze względu na te poglądy oparte na wrażliwości na krzywdę zwierząt i empatii w stosunku do nich, pisarka Maria Grodecka określa wegan jako „nieco inny, odrębny gatunek ludzki”. Wielu z nich, podzielając najwyraźniej ten pogląd, w ślad za Donaldem Watsonem twierdzi, że weganizm jest jedyną „prawdziwie humanitarną, cywilizowaną dietą”. Na czym ona dokładnie polega?

Co weganie wykluczają z diety?

Weganie wykluczają ze swojej diety mięso, ryby i owoce morza, wszelki nabiał – mleko, jogurty, sery, masło, jajka oraz miód. Ich żywienie opiera się oczywiście na warzywach i owocach. Weganie uzupełniają je produktami pełnoziarnistymi – makaronami, ryżami, kaszami czy pieczywem razowym. Spożywają też warzywa strączkowe oraz zamienniki nabiału, dzięki którym dostarczają organizmowi wapnia, czyli np. mleka roślinne. Do swojej diety włączają również orzechy i pestki. Warto wiedzieć, że istnieją dwie odmiany weganizmu: witarianizm i frutarianizm.

Witarianie nie mogą jeść niczego poddanego obróbce termicznej. Najwyższa temperatura, do jakiej mogą podgrzać swoją żywność, wynosi 42 stopnie Celsjusza – powyżej tej granicy, zdaniem wyznawców tej filozofii, giną wszelkie enzymy zawarte w pożywieniu. Dieta witarian opiera się więc na surowych warzywach i owocach, nasionach, orzechach czy tłoczonych na zimno olejach (tzw. raw diet).

Najbardziej radykalną odmianą weganizmu i jednocześnie witarianizmu jest frutarianizm (niektórzy z nas mogą kojarzyć pewną frutariankę, z którą chcieli zeswatać Hugh Granta, a właściwie granego przez niego Williama Thackera, jego przyjaciele w kultowym filmie „Notting Hill”). Frutarianie jedzą jedynie owoce (i warzywa botanicznie klasyfikowane jako owoce, czyli ogórka, bakłażana czy pomidora), i to tylko takie, których zerwanie nie uśmierca rośliny – czyli te rosnące na drzewach i krzewach, które po zerwaniu jednego owocu wydają kolejne. Najbardziej radykalni frutarianie spożywają tylko to, co samo spadnie na ziemię.

Weganizm jako dieta eliminacyjna

Nawet jeśli zdecydujemy się na „zwykły” weganizm, musimy pamiętać, że jest to dieta niezwykle eliminacyjna, a więc odrzucenie zakazanych produktów to zdecydowanie za mało. Należy zadbać o to, aby dostarczać organizmowi wszystkiego, czego potrzebuje. Weganie bardzo często decydują się na suplementację w przypadku witamin, których nie są w stanie pozyskać z pożywienia, tj. witamin z grupy D czy witaminy B12. Białko dostarczają w postaci roślin strączkowych, za to wapń w postaci produktów takich jak kapusta pekińska, sałata rzymska, jarmuż, soja czy migdały. Kwasy omega-3 w diecie wegańskiej pochodzą z orzechów włoskich i siemienia lnianego. Dlatego weganie powinni włączać te wszystkie produkty do swojego odżywiania – inaczej dieta wegańska, przez wielu reklamowana jako niezwykle zdrowa, zaszkodzi tylko ich organizmom.

Źle zbilansowana dieta wegańska może prowadzić nie tylko do niedoborów energetycznych czy niedoborów składników odżywczych takich jak białko czy wapń, ale także do ich pochodnych: anemii, krzywicy, zaburzeń neurologicznych, zaburzeń miesiączkowania czy osteoporozy.

Weganizm kluczem do dobrego zdrowia?

Wydawałoby się jednak, że w przypadku, gdy odpowiednio zbilansujemy wegańską dietę, będzie to klucz do dobrego zdrowia. Jednak czy naprawdę dieta wegańska może być dla nas lekiem na całe zło? Zwolennicy weganizmu twierdzą, że dzięki wyeliminowaniu z odżywiania mięsa unikają oni chorób cywilizacyjnych takich jak choroby układu krążenia, nowotwory czy otyłość. Jeśli chodzi o weganizm „klasyczny”, zapewne to prawda. Ostatnio jednak pojawia się coraz więcej produktów przetworzonych, które są określane jako wegańskie ze względu na skład. One, jak każdy produkt przetworzony, nie chronią przed tymi chorobami, a się do nich przyczyniają, szczególnie do przybrania na wadze.

Pozostając w tej sferze należy pamiętać, że dieta wegańska jest elementem szerszej ideologii, nie zaś sposobem na zrzucenie zbędnych kilogramów. Zależnie od tego, jak będziemy się odżywiać, możemy na niej schudnąć bądź przytyć. Jest to kwestia indywidualna, a więc ci, którzy zdecydują się pożegnać produkty zwierzęce w celu pożegnania niechcianych kilogramów mogą szybko się zawieść. Szybko zawieść mogą się również ci, którzy liczą, że od razu po przejściu na weganizm zaczną odczuwać pozytywny wpływ nowego sposobu odżywiania. Tak niemal na pewno nie będzie. Organizm będzie musiał się przyzwyczaić do zupełnie nowego „paliwa”, a więc na początku może protestować np. biegunką wywołaną zbyt dużą ilością błonnika. Aby uniknąć tej sytuacji, dietę wegańską należy wdrażać w swoje życie stopniowo, zresztą jak każdą inną radykalną zmianę.

Weganizm podsumowany w dwóch słowach

Pojęcie weganizmu, podsumowane w dwóch słowach, obejmuje nie samą dietę, ale styl życia zakładający możliwie najdalej idące unikanie wykorzystywania zwierząt. Jeśli chodzi o odżywianie, wiąże się to z eliminacją z diety produktów pochodzenia zwierzęcego, a więc mięsa, nabiału i jaj. Należy je skrupulatnie zastępować produktami, które pozwolą uniknąć niedoborów białka oraz niezbędnych minerałów. Tylko wtedy weganizm okaże się dietą zdrową.